Tezos (XTZ) là gì?

Tezos (XTZ) là gì? Thông tin chi tiết đồng XTZ. Tezos là một blockchain được tạo ra để hỗ trợ và vận hành các hợp đồng thông minh.

Tezos là một dự án blockchain nổi bật với khả năng tự nâng cấp mạng lưới được tích hợp sẵn. Các thay đổi của blockchain Tezos là những đề xuất về code, được thực hiện bởi những người sở hữu một lượng XTZ nhất định và được những người dùng khác bầu chọn. Vì Tezos có khả năng tự sửa đổi, nên nó hầu như không cần bất kỳ hoạt động hard fork phức tạp nào.

Các nền tảng hợp đồng thông minh là một trong những thị trường đầy cạnh tranh nhất trong ngành công nghiệp tiền mã hóa. Cần phải giải quyết nhiều vấn đề về công nghệ để thị trường thực sự trưởng thành. Tuy vậy, có rất nhiều cách tiếp cận khác nhau để đáp ứng nhu cầu nâng cao cơ sở hạ tầng của hợp đồng thông minh.

Tezos đặc biệt hữu ích với các ứng dụng tài chính phi tập trung và quản lý tài sản số. Tezos cùng với token XTZ của nó là một trong những yếu tố nổi bật trong lĩnh vực này.

1/ Tezos (XTZ) là gì?

Tezos là một blockchain được tạo ra để hỗ trợ và vận hành các hợp đồng thông minh. Được thiết kế lần đầu vào năm 2014, mạng chính của Tezos đã bắt đầu hoạt động từ năm 2018. Tezos đã đạt được một số thành công nhất định và được xem là một đối thủ của mạng Ethereum.

Tezos được giám sát bởi The Tezos Foundation - một tổ chức Thụy Sĩ chịu trách nhiệm cho sự phát triển, tài trợ, quan hệ đối tác chiến lược và các hoạt động khác nhằm nâng cao nhận biết về hệ thống Tezos.

Thời gian đầu, Tezos được phát triển bởi Arthur Breitman cùng với vợ của ông, Kathleen Breitman. Tuy nhiên, dự án đẫ bị trì hoãn nhiều lần do sự bất đồng quan điểm giữa họ và chủ tịch của Tezos Foundation - ngài Johann Gevers. Sau bước khởi đầu khó khăn, Tezos đã ra mắt thành công và tồn tại ngay cả khi thị trường gấu.

Đợt phát hành tiền mã hóa lần đầu (ICO) của Tezos diễn ra vào tháng 7 năm 2017. Tezos đã huy động được 232 triệu USD. Đây là một trong những đợt ICO có kết quả lớn nhất từ trước đến nay.

2/ Cách Tezos (XTZ) hoạt động

Cũng như các blockchain đối thủ khác, Tezos hoạt động như một nền tảng để tạo và chạy các ứng dụng phi tập trung (DApp), cũng như để giao dịch các loại tài sản. Hợp đồng thông minh trên nền tảng Tezos được viết bằng ngôn ngữ lập trình Michelson và được thiết kế đặc biệt cho các giao thức. Để thực hiện các giao dịch trên mạng lưới, bạn cần dùng gas. Phí gas này được tính bằng tiền mã hóa Tezos, XTZ.

Tezos là một blockchain dùng thuật toán Proof of Stake (PoS). Mặc dù bản cài đặt dành riêng cho Tezos, về mặt kỹ thuật, nó sử dụng một biến thể khác của PoS được gọi là Delegated Proof of Stake (DPoS). 

Những người tham gia nắm giữ hơn 8.000 Tezos có thể trở thành đại biểu và vận hành mạng lưới thông qua việc nướng (baking)và xác nhận (endorsing). Baking có nghĩa là tạo ra các khối mới (có thể hiểu tương đương với staking). Trong khi endorsing có nghĩa là việc “đồng ý” một khối được tạo ra bởi baker. Nếu một người không có đủ 8.000 XTZ hoặc không muốn tự mình thiết lập phần cứng cần thiết, họ cũng có thể ủy quyền công việc này cho người khác.

3/ Tại sao Tezos (XTZ) trở nên quan trọng

So với các nền tảng hợp đồng thông minh khác trong thị trường blockchain, Tezos có một số điểm khác biệt quan trọng.

Tezos sở hữu tính năng tự sửa đổi, cho phép nâng cấp mạng lưới mà không cần phải tách (folk) thành hai blockchain khác nhau. Hãy nhớ về những gì đã xảy ra trong đợt hard fork đình đám của  Bitcoin, thời điểm tạo ra Bitcoin Cash. Mục tiêu của Tezos là ngăn chặn những tình huống này xảy ra.

Nhờ khả năng tự sửa đổi, Tezos có thể dễ dàng thích nghi với bối cảnh công nghệ và quy định luôn thay đổi. Trong khi  Ethereum 2.0 là một bước nhảy vọt của Ethereum, việc cải tiến này vẫn đòi hỏi phải tạo ra một blockchain mới và riêng biệt. Tuy nhiên, Tezos có khả năng liên tục được cải tiến mà không bị gián đoạn nhiều trong những trường hợp như vậy.

Cách Tezos (XTZ) được quản trị

Những thay đổi của Tezos được tạo và quyết định theo mô hình quản trị on-chain. Những người đại diện cho blockchain sẽ đề xuất các thay đổi qua các đợt cập nhật code. Sau đó, các bên liên quan có thể bỏ phiếu để chấp thuận hoặc từ chối các thay đổi đó.

Nhờ vào mô hình quản trị on-chain này, việc gián đoạn toàn bộ có thể xảy ra bất cứ lúc nào – nếu những người được uỷ quyền chấp thuận những thay đổi được đề xuất với blockchain này. Điều này sẽ dẫn đến một loạt thay đổi trong hệ thống như điều chỉnh phí hoặc quy trình baking, hoặc bất cứ điều gì! Kết quả là Tezos có một cộng đồng phát triển mạnh mẽ thường xuyên thảo luận về thay đổi và các luật mới, làm cho hệ thống ngày càng hoàn thiện hơn.

Ví dụ, vào tháng 11 năm 2020, Tezos đã thông qua bản cập nhật Delphi, giúp giảm khoảng 75% phí gas. Một cải tiến như thế là rất quan trọng đối với sự phát triển của các nền tảng DeFi trên blockchain Tezos. Nó cũng cho thấy mô hình quản trị on-chain có thể thích ứng nhanh chóng với các hướng đi mới như thế nào

Các trường hợp sử dụng Tezos (XTZ)

Giống như các mạng lưới blockchain khác, Tezos cung cấp cách xác minh giao dịch tài chính nhanh chóng và hầu như không cần sự tin tưởng giữa các bên. 

Vào tháng 9 năm 2019, Lực lượng Hiến Binh chống tội phạm công nghệ (C3N) đã trở thành một trong những cơ quan chính phủ đầu tiên sử dụng Tezos để xác minh các chi phí tư pháp của họ.

Tezos cũng được sử dụng để chuyển quyền sở hữu các tài sản kém thanh khoản như là bất động sản, tác phẩm nghệ thuật và đồ trang sức. Ví dụ: một công ty có tên MountX đang tận dụng lợi thế của Tezos để token hóa bất động sản của họ ở Mexico.

4/ Thông tin chi tiết về XTZ Coin

4.1 XTZ Key Metrics

• Token Name: Tiz.
• Ticker: XTZ.
• Blockchain: Tezoschain.
• Token Standard: Updating…
• Contract: Updating…
• Token Type: Utility, Governance.
• Total Supply: Không giới hạn.
• Circulating Supply: 861,090,080  XTZ.

4.2 XTZ Token Allocation

4.3 XTZ Token Sale

Public sale (ICO):

• Start Date: 28/06/2017.
• End Date: 13/07/2017.
• Token Price: $0.47
• Thanh toán bằng: BTC, ETH
• Tổng vốn gọi được: 361,122 ETH + 65,681 BTC
• Tổng Token bán được trong ICO: 607,489,041 XTZ

4.4 XTZ Token Release Schedule

4.5 XTZ Token Use Case

Trước khi nói về đồng XTZ coin, mình sẽ nói một chút và các thuật ngữ liên quan đến Tezos mà ít nhiều anh em sẽ nghe qua khi tìm hiểu về Tezos.

Liquidity, Michelson và Tezos VM là gì?

Liquidity, Michelson là ngôn ngữ được dùng để viết Smart Contract trên Tezos.

Tezos VM (Tezos Virtual Machine) có chức năng tương như máy ảo EVM. EVM là viết tắt của cụm từ Ethereum Virtual Machine - một máy ảo Turing hoàn toàn, có nhiệm vụ giúp các Smart Contract chạy được.

Banking, Baker và Delegate là gì?

Banking là quá trình các khối được sản xuất và xác nhận trên chuỗi khối Tezos. 

Banker là người tham gia quá trình Banking. Để trở thành một Banker thì cần ít nhất 1 Roll (1 Roll = 10,000 XTZ)

Khi anh em không đủ 10,000 XTZ để trở thành Banker, anh em có thể Delegate số coin XTZ của mình cho 1 Baker mà mình tin tưởng. Vệc này giúp Banker đó cơ hội cao hơn được chọn là người đại diện và nhận được phần thưởng khối, bù lại phần thưởng sẽ được chia một phần cho anh em.

Trong hệ sinh thái của Tezos ở thời điểm hiện tại, XTZ được dùng chủ yếu để:

• Làm phí giao dịch.
• Làm phần thưởng khối cho Baker.
• Onchain Governance: bằng việc Vote các đề xuất để chọn ra ra đề xuất được đồng ý bởi số đông.
• Được Tezos Foundation dùng để xây dựng và phát triển hệ sinh thái của Tezos.

Một số tính năng sẽ có khi hệ sinh thái Wanchain được chấp nhận rộng rãi như Ethereum:

XTZ được dùng để là xây dựng Dapps trên Tezos.

Gọi vốn bằng XTZ trên nền tảng Tezos.

4.6 Ví lưu trữ XTZ Coin

Tezos có thể được lưu trữ tại các ví offline như Ledger Nano S, Trezor, v..v… Đây là những ví thường được dùng để lưu trữ coin để đảm bảo tài sản của bạn không bị xâm nhập hoặc đánh cắp.

Ngoài ra bạn có thể lưu trữ trên ví tại sàn giao dịch nếu thường xuyên giao dịch. Tuy nhiên, nếu đầu tư lâu dài thì hãy chọn các ví kể trên.

4.7 Mua bán XTZ Coin ở đâu?

Bạn có thể sở hữu XTZ coin bằng cách mua BTC, ETH hay USDT trên các sàn có hỗ trợ và mua XTZ. Việc nắm giữ BTC, ETH hay USDT.

Bạn có thể mua BTC, ETH, USDT trên các sàn OTC tại Việt Nam như Remitano, santienao, chimcugay,…

4.8 Dự án tương tự XTZ Coin

Ethereum (ETH): Nền tảng điện toán phân tán, mã nguồn mở dựa trên công nghệ Blockchain có khả năng thực thi Smart Contract. Ethereum cho phép các nhà phát triển xây dựng các ứng dụng phi tập trung (DApps) và các tổ chức tự trị phi tập trung (DAOs).

Ethereum Classic (ETC): Nền tảng Blockchain được phát triển và tạo ra dựa trên công nghệ Blockchain của Ethereum, cho phép mọi người xây dựng và sử dụng các ứng dụng phi tập trung (dApps). Ethereum Classic là chuỗi nguyên thủy của Ethereum bên cạnh Ethereum (ETH).

Solana (SOL): Nền tảng blockchain mã nguồn mở có hiệu suất cao với khả năng mở rộng lên đến 700,000 TPS và thời gian khối 400ms, mà không cần áp dụng các giải pháp phức tạp như Sharding hay Layer 2.

5/ Roadmap  & Updates

Đối với Tezos sẽ không có một Roadmap “Official” nào cả, nếu có cũng chỉ là của cá nhân hay một nhóm Dev nào đó đưa ra lộ trình cam kết cho những việc mà họ định phát triển trên nền tảng Tezos.

Tezos là một nền tảng phi tập trung nên bất cứ cá nhân hay nhóm Dev nào đó cũng có thể triển khai ý tưởng của mình trên nó. Còn việc có được áp dụng hay không còn tùy vào cộng đồng quyết định (Vote).

Tổng quan có một số tính năng đang được các nhóm cộng đồng Build trên Tezos:

• Cơ chế đồng thuận: Tendermint, Avalanche.
• Bảo mật: zk-SNARKs.
• Khả năng mở rộng: Sharding.
• Layer 2 và một số ngôn ngữ hợp đồng thông minh mới.

Anh em có thể xem đóng góp của cộng đồng Tezos tại đây. Ngoài ra, dưới đây là các đề xuất đã được thông qua của Tezos:

Athens (5/2019): Tăng giới hạn Gas Limit và giảm giá trị 1 Roll xuống từ 10,000 XTZ xuống 8,000 XTZ.

Babylon (10/2019): Ra mắt phiên bản mạnh mẽ hơn của thuật toán đồng thuận blockchain (Emmy +); phát triển Smart Contract đơn giản hóa; tinh chỉnh quy trình Delegate.

Carthage (3/2020): Tăng gas limit trên mỗi Block và mỗi lần vận hành; cải thiện công thức được sử dụng để tính toán Baking và xác nhận phần thưởng.

Delphi (9/2020): Cải thiện gas fee. Giảm chi phí lưu trữ theo hệ số 4 để phản ánh những cải tiến trong lớp lưu trữ bên dưới.

Edo (2/2021): Thêm Sapling và BLS12-381 để kích hoạt Smart Contract bảo vệ quyền riêng tư và ticket cho Native Permissons. Cập nhật quy trình sửa đổi bằng cách giảm độ dài khoảng thời gian xuống còn 5 Cycles và thêm Adoption Period lần thứ 5.

Florence (5/2021): Tăng gấp đôi size của Operation, và Smart Contract. Tối ưu hóa gas cũng như tăng tốc lên hệ số 10. Cho phép phát triển Smart Contract trực quan hơn bằng cách áp dụng thứ tự thực hiện theo chiều sâu. Hủy kích hoạt Test Chain trong Economic Protocol, dẫn đến quy trình sửa đổi được tổ chức hợp lý hơn.

Granada (8/2021): Ra mắt Liquidity Baking, tạo ra một lượng nhỏ tez mỗi Block và gửi vào Market Making Smart Contract. Điều này khuyến khích lượng lớn thanh khoản phi tập trung giữa tez và tzBTC. Bao gồm một số cải tiến dẫn đến mức gas fee giảm 3-6 lần.

Năm 2022: Updating...

6/ Đội ngũ dự án, nhà đầu tư & đối tác

6.1 Đội ngũ dự án

Arthur Breitman là người đã viết sách trắng về Tezos — và với sự đồng ý của Satoshi Nakamoto, anh ấy đã sử dụng bút danh LM Goodman cho các tác phẩm của mình. Anh cho rằng một trong những thất bại lớn nhất của Bitcoin là thiếu quy trình quản trị mời gọi sự đóng góp từ cộng đồng sử dụng mạng — cũng như thực tế là không thể phát hành các token mới thông qua blockchain này.

Anh và vợ mình là Kathleen thành lập một công ty khởi nghiệp có tên Dynamic Ledger Solutions, với nhiệm vụ viết mã nguồn nền tảng cho giao thức Tezos. Công ty này sau đó đã được Tezos Foundation mua lại để đảm bảo rằng họ sở hữu tất cả các quyền sở hữu trí tuệ liên quan đến mạng.

Tezos được tạo ra bởi Arthur Breitman, Kathleen Breitman, Vincent Bernadoff, Bozman Çağdaş, Benjamin Canou và một nhóm các nhà phát triển khác. Bạn có thể xem chi tiết đầy đủ về nhóm trên trang web của họ.

6.2 Nhà đầu tư & đối tác

Công ty đã có những tiêu đề viết về một số tên tuổi lớn đằng sau họ. Ví dụ, Olaf Carlson-Wee, người sáng lập Polychain Capital, đã thẳng thắn về sự ủng hộ của anh đối với Tezos. Tim Draper cũng đã đề cập kế hoạch đầu tư vào dự án.

7/ FAQs về Tezos (XTZ)

Ai được quyền tham gia đóng góp vào nền tảng Tezos?

Tezos là một nền tảng phi tập trung nên bất kỳ cá nhân hay nhóm phát triển nào cũng có thể tham gia triển khai ý tưởng của mình trên mạng lưới. Tuy nhiên, việc các ý tưởng của bạn có được áp dụng hay không còn tùy thuộc vào cộng đồng quyết định.

Những dự án nào tương tự với Tezos (XTZ)?

Ethereum (ETH)

Ethereum Classic (ETC)

Solana (SOL)

Đầu tư vào Tezos, nên hay không?

Hiện tại, Tezos đang từng bước phát triển và hoàn thiện nên còn rất nhiều vấn đề gây tranh cãi, khối lượng giao dịch của TZ Token còn khá thấp. Về cơ bản, Tezos được xem là dự án khá tiềm năng. Nếu yêu thích đồng tiền này, bạn có thể tìm hiểu đầu tư ngắn hạn, nhưng chú ý là cân nhắc thật kỹ, tìm được “điểm vào” (mức giá hợp lý) trước khi mua nhé.

Có thể đổi XTZ sang tiền mặt hay không?

Nếu bạn muốn đổi XTZ sang tiền mặt nhanh chóng và đơn giản nhất, bạn có thể sử dụng sàn Vicuta. Đây là một sàn mua bán Bitcoin và Altcoin, trong đó có XTZ uy tín tại Việt Nam hiện nay. Để thực hiện, bạn chỉ cần tạo một tài khoản, xác minh số điện thoại và gửi một số giấy tờ tùy thân để xác minh. Sau đó, bạn chuyển XTZ về ví Vicuta rồi đem bán ra VNĐ là xong.

8/ Tổng kết

Mặc dù vẫn chưa có nhiều hoạt động và các Dapp được xây dựng trên Tezos như trên Ethereum, nhưng không phải vì thế mà blockchain này không có giá trị.

Tezos sở hữu cách cải tiến và bỏ phiếu bình chọn độc nhất trong ngành tiền mã hoá. Điều này làm cho nó trở thành một nền tảng linh hoạt hơn so với các đối thủ cạnh tranh và có thể mang tới một lợi thế lớn về lâu dài.

Mặc dù có khởi đầu đầy khó khăn, Tezos đã cung cấp những tiện ích có thể thu hút khách hàng cả trong ngành lẫn chính phủ.

Bạn vẫn còn câu hỏi về mạng Tezos? Hãy theo dõi nền tảng Hỏi Đáp, Ask ApeHub của chúng tôi. Cộng đồng ApeHub sẽ giải đáp cho bạn.

⚠ Tất Cả Chỉ Vì Mục Đích Thông Tin Và Không Được Xem Là Lời Khuyên Đầu Tư. Bạn nên tự tìm hiểu trước khi đưa ra quyết định đầu tư.

Dennis Tran.